„Nie widzisz, jakie to pojebane?” — gdy Helly zadała to pytanie, przypomniało mi się, że kilkanaście lat temu, po zajęciach z antropologii słowa, zapytałem dr Halinę Witek-Tylczyńską: „Co jest gorsze: absurd czy nonsens?”. Pamiętam bardzo wyraźnie błyskawiczny namysł, którym przez chwilę emanowała twarz jednej z moich ulubionych wykładowczyń. Odpowiedziała niemalże bez zawahania: „Absurd, bo z absurdu nie ma ucieczki.” Zdarza się, że nie dostrzegamy absurdów, że tkwimy w czymś fundamentalnie niedorzecznym.
Trzeci odcinek Severance wydaje mi się dużo trudniejszy w odbiorze, niż dwa poprzednie. Nie twierdzę, że odwołania do pesymistycznego egzystencjalizmu spod znaku Sartre’a lub post-freudowskiej teorii o mentalnym eskapizmie były trywialne czy ostentacyjne, ale sądzę, że zagęszczenie narracji w epizodzie zatytułowanym „In Perpetuity” wymaga bardziej drobiazgowej analizy. Podczas pierwszego dialogu Petey kwituje odpowiedź Marka słowami „Fortress of Solitude”. W czasach popularności superbohaterskiego kina, nawiązanie do tajnej bazy Supermana nie byłoby niczym szczególnym, gdyby nie pewne niuanse. Zaintrygowało mnie choćby to, że w poprzednim odcinku Rozdzielenia mieliśmy do czynienia z zawoalowaną manifestacją „Fortecy Samotności” w postaci szklarni, w której skrywał się Petey. Dla podparcia mojej tezy zamieszczam zestawienie dwóch kadrów:
W toku narracji napotykamy na kolejną inkarnację szkatułkowego schronu w formie Perpetuity Wing — ukrytej części budynku zawierającej osobliwe muzeum, które ma dokumentować historię założyciela Lumon, Kiera Eagana, oraz dzieje jego następców. Skrzydło Wieczności to z jednej strony skrupulatnie wykonana replika domu pierwszego CEO korporacji, z drugiej — propagandowy gabinet figur woskowych. Na uwagę zasługują dwa slogany wyeksponowane we wspomnianej, sekretnej przestrzeni:
„The remembered man does not decay.”
„History lives in us, whether we learn it or not.”
Powyższe hasła odnoszą się do wieczności i, w pewien sposób, do nieśmiertelności. W kontekście fabuły serialu obydwa odczytuję jako apoteozę tytułowego „rozdzielenia”, które zasadza się na amnestycznym stuporze i utowarowieniu wspomnień. Różnica między sloganami polega na tym, że w centrum pierwszego znalazło się człowieczeństwo, a drugi odbiera nam sprawczość i jest gloryfikacją dehumanizacji. Czyżby owa różnica obnażała zmianę, jaka zaszła w Lumon do momentu, gdy firma znalazła się pod auspicjami Jamesa Eagana?
Każdy z bohaterów odwiedza Skrzydło Wieczności z innego powodu. Trudno jednoznacznie stwierdzić, jaka jest przewodnia funkcja tego miejsca. Helly ma tam iść, by „odnaleźć głębszy sens” i dostosować się do „rozdzielenia”. Irving, by doznać ekstazy. Mark, by postawić dział na nogi. Pozór towarzyszący przekraczaniu progu nadziei jest tak gęsty, że można kroić go nożem.
Wielokrotne recytowanie przeprosin, a właściwie czytanie oświadczenia skruchy (apologetic passage) kojarzy mi się z kłamliwym samooskarżeniem z powieści „Ciemność w południe” Arthura Koestlera. Nie chodzi o to, aby ofiara przyznała się do winy — ofiara ma uwierzyć, że jest winna. Czy musieliście kiedyś pisać 100 lub 1000 razy, że nie będziecie czegoś robić?
Nawarstwienie odwołań w trzecim odcinku Severance może przytłaczać. W jednym z początkowych dialogów pojawia się sformułowanie „kubistyczny obraz” i sądzę, że można odczytywać je w szerszym kontekście. Odrzucenie reguł perspektywy wydaje mi się właściwym tropem do dalszej analizy, ale z uwagi na bezspoilerową konwencję tego tekstu polecam tę analizę zrobić we własnym zakresie. Dam jednak wskazówkę. Parafrazując pewnego hiszpańskiego filozofa: jeśli świadomość jest tylko błyskawicą między dwiema mrocznymi wiecznościami, to nie ma nic wstrętniejszego niż istnienie.
[…] czołówki serialu Severance. Nawiasem, napisałem kilka słów o pierwszym, drugim i trzecim odcinku tego […]